Μπέρτολτ Μπρεχτ: Για το «απλό που είναι δύσκολο να γίνει»

ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΑ ΟΜΙΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΜΗΛΙΑΡΟΝΙΚΟΛΑΚΗ 

ΣΤΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ  ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ 

ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΠΕΡΤΟΛΤ ΜΠΡΕΧΤ

  

 Η ομιλία της Ελένης Μηλιανορικολάκη (video) 

«Το θέμα δεν είναι να γνωρίσει κανείς τον ποιητή, αλλά τον κόσμο και όλους εκείνους που ο ποιητής θέλει μαζί τους να τον αλλάξει και να τον απολαύσει. Έτσι απλά και περιεκτικά όρισε ο Μπρεχτ τη στάση του απέναντι στην Τέχνη...

... Στον ειδικό τομέα της Τέχνης αποτελεί υπόδειγμα κομματικότητας για κάθε κομμουνιστή και φιλο- κομμουνιστή καλλιτέχνη - δημιουργό, που στην ερώτηση αν είναι κομμουνιστής, «καλύτερα είναι να δείχνει τα έργα του, τις πράξεις του, αντί για το κομματικό του βιβλιάριο», όπως έγραφε ο Μπρεχτ.

 Όλες οι Τέχνες υπηρετούν μια, έλεγε, την Τέχνη της ζωής. Γι’ αυτό και θεωρούσε πως όλοι οι τομείς της κοινωνικής δράσης, όπως και η Τέχνη, πρέπει να συντονίζονται σ’ αυτόν τον κοινό στόχο κάτω από την κόκκινη σημαία της λογικής, τη σημαία του Κομμουνιστικού Κόμματος.

 Όπως ο κ. Κόινερ στις ιστορίες του, ο Μπρεχτ, που αγαπούσε με βαθύ και πλατύ κομμουνιστικό ανθρωπισμό τους απλούς, καθημερινούς ανθρώπους, γιατί αυτούς θεωρούσε ιστορικά σημαντικούς, τους μόνους επιδεχόμενους αλλαγής, έφτιαχνε τα σκίτσα τους και φρόντιζε να τους μοιάζουν. Όχι τα σκίτσα. Οι άνθρωποι. Εκείνος φρόντιζε, μα δεν αρκεί. Στα όμορφα σκίτσα του μ’ έναν μόνο τρόπο μπορούμε να μοιάσουμε: Με τη συμμετοχή στην πάλη που θα καταργήσει τη βαρβαρότητα. «Σύντροφοι, μιλάμε για το σύστημα της ατομικής ιδιοκτησίας!». Αυτό ήθελε να πει σχετικά με τον αγώνα ενάντια στην ολοένα αυξανόμενη βαρβαρότητα...»

Από το 902.gr

Η σκέψη και η τέχνη του Μπρεχτ γίνεται κάθε μέρα και πιο πολύτιμη

 Το Σάββατοκύριακο 27 και 28 του Απρίλη, το επιστημονικό 

συνέδριο της ΚΕ του ΚΚΕ για τον Μπέρτολτ Μπρεχτ.

 

Με τίτλο «Μπ. Μπρεχτ: Για τους σεισμούς που μέλλονται να 'ρθούν», αρχίζει το Σάββατο 27 του Απρίλη, το επιστημονικό συνέδριο της ΚΕ του ΚΚΕ για τον Μπέρτολτ Μπρεχτ, στην Αίθουσα Συνεδρίων της ΚΕ, στον Περισσό με ελεύθερη είσοδο. 

Θυμίζουμε ότι αυτό το συνέδριο είναι το τρίτο, που πραγματοποιεί το ΚΚΕ, για τη ζωή, τις ιδέες και το έργο μιας μεγάλης μορφής των Γραμμάτων και Τεχνών. Το πρώτο συνέδριο ήταν αφιερωμένο στον Γιάννη Ρίτσο και το δεύτερο στον Κώστα Βάρναλη, ενώ τα Πρακτικά και των δύο συνεδρίων κυκλοφόρησαν σε καλαίσθητους τόμους από τη «Σύγχρονη Εποχή». Ετσι, μετά το Συνέδριο για τον Μπρεχτ θα ακολουθήσει και η έκδοση των Πρακτικών.

Για τη μεγάλη λαϊκή πλειονότητα, η σκέψη και η τέχνη του Μπρεχτ γίνεται κάθε μέρα και πιο πολύτιμη. Οχι μόνο γιατί τα θέματα που πρωταγωνίστησαν στο έργο του, όπως η καπιταλιστική κρίση, ο πόλεμος ή ο εκφασισμός της κοινωνικής ζωής επανέρχονται με σφοδρότητα στη ζωή μας, αποδείχνοντας πως το σύστημα που τα γεννά, ούτε αλλάζει, ούτε εξανθρωπίζεται. 

Ο άλλος και ο σημαντικότερος λόγος που ο Μπρεχτ γίνεται στις μέρες μας επίκαιρος όσο ποτέ, είναι γιατί σταθερό μέλημα και φροντίδα της τέχνης του ήταν να βοηθήσει τους καταπιεσμένους να οδηγηθούν μέσα από τη δική τους πνευματική προσπάθεια στα σωστά συμπεράσματα για τις αιτίες των προβλημάτων τους και τον τρόπο εξάλειψής τους.

Αυτό το ρόλο, άλλωστε, έχουμε ανάγκη να παίξει η Τέχνη σήμερα. Να μας ταρακουνήσει, να μας διδάξει, να οργανώσει τις διαθέσεις μας για ν' ανατρέψουμε την άθλια και ξεπεσμένη κοινωνική πραγματικότητα κι όχι απλά να μας παρηγορεί, να μας βοηθά να ξεχαστούμε, ή να χαϊδεύει τις μικροαστικές ψευδαισθήσεις μας, όπως τη θέλει η κυρίαρχη τάξη. 

Και χαιρόμαστε γιατί την επικαιρότητα του Μπρεχτ συμμερίζονται τελευταία περισσότεροι δημιουργοί και καλλιτέχνες, όπως δείχνει και η αυξημένη παρουσία του μπρεχτικού δραματολογίου στις θεατρικές σκηνές το φετινό χειμώνα.

«Μεγάλωσα σαν γιος καλοστεκούμενων ανθρώπων. Οι γονείς μου μού φορούσαν γιακά, μ' έμαθαν τις συνήθειες εκείνων που έχουν υπηρέτες και με δίδαξαν πώς να διατάζω. Αλλά, όταν μεγάλωσα και είδα γύρω μου, οι άνθρωποι της τάξης μου δεν μ' άρεσαν, το να διατάζω δεν ήταν του γούστου μου, ούτε και το να με υπηρετούν. Γι' αυτό εγκατέλειψα την τάξη μου και συντρόφεψα με τους μικρούς, φτωχούς ανθρώπους».

Η αντίσταση του Μπέρτολτ Μπρεχτ ενάντια στους ανθρώπους της τάξης του ξεκίνησε αρκετά νωρίς, όπως μπορούμε να καταλάβουμε και από αυτό το νεανικό ποίημά του. Τι κι αν γεννήθηκε στη δύση του 19ου αιώνα. Τι κι αν δημιούργησε και πέθανε στον 20ό αιώνα. Ο Μπρεχτ και το έργο του είναι του 21ου αιώνα και θα είναι μέχρι εκείνη την εποχή, που η εργατική τάξη, όλοι οι εκμεταλλευόμενοι άνθρωποι και οι λαοί θα απελευθερωθούν από τον καπιταλιστικό «ζυγό». Τότε, που θα μπορούν πια με σιγουριά να πουν: «Τις δυσκολίες των βουνών τις ξεπεράσαμε/ Τώρα έχουμε ν' αντιμετωπίσουμε/ Τις δυσκολίες των πεδιάδων».

Το Πρόγραμμα του Συνεδρίου

 

«Σαν Πέτρινα Λιοντάρια στην Μπασιά της Νύχτας»

ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΥ

Η βραβευμένη ταινία «Σαν Πέτρινα Λιοντάρια στην Μπασιά της Νύχτας», του Γάλλου σκηνοθέτη Olivier Zuchuat, θα προβάλλεται στους κινηματογράφους από τις 18 Απρίλη. 

Πρόκειται για την αποτύπωση του κολαστηρίου της Μακρονήσου, μέσα από τα ποιήματα και τα ημερολόγια εξορίας που γράφτηκαν στη Μακρόνησο από κάποιους από τους εκτοπισμένους ποιητές: Τον Γιάννη Ρίτσο, τον Τάσο Λειβαδίτη και τον Μενέλαο Λουντέμη. Τα ποιήματα αυτά αποτελούν ένα χρονικό, κάποιες φορές καθημερινό, αλλά κυρίως ελλειπτικό, της ζωής των πολιτικών κρατουμένων στο νησί.

Από το 1947 ως και το 1951, περισσότεροι από 80.000 άνδρες, γυναίκες και παιδιά ελληνικής καταγωγής εκτοπίστηκαν στη Μακρόνησο, σε στρατόπεδα αναμόρφωσης που δημιουργήθηκαν για να «καταπολεμήσουν την επέκταση του Κομμουνισμού». Ανάμεσα στους εξόριστους αυτούς βρίσκονταν πολλοί συγγραφείς και ποιητές, όπως ο Γιάννης Ρίτσος και ο Τάσος Λειβαδίτης.

Παρά τις στερήσεις και τα βασανιστήρια, κατάφεραν να γράψουν ποιήματα στα οποία περιγράφουν τον αγώνα για επιβίωση μέσα σε αυτό το σύμπαν εγκλεισμού. Τα κείμενα αυτά, εκ των οποίων κάποια θάφτηκαν στα στρατόπεδα, βρέθηκαν αργότερα.

Η ταινία αναμιγνύει τα ποιητικά αυτά γραπτά με τις ομιλίες «αναμορφωτικής» προπαγάνδας που μεταδίδονταν ακατάπαυστα από τα μεγάφωνα των στρατοπέδων. Αργά πλάνα τράβελινγκ μας οδηγούν σε ένα υπνωτικό ταξίδι μέσα στα ερείπια των στρατιωτικών εγκαταστάσεων, ενώ προσκρούουν σε φωτογραφικά αρχεία. Ένα κινηματογραφικό δοκίμιο που ζωντανεύει τη μνήμη ξεχασμένων ερειπίων και μιας μάχης που χάθηκε... Περισσότερα στο 902.gr

"...Δίπλα στα μάτια τους έχουν ένα δεντράκι καλοσύνη,
ανάμεσα στα φρύδια τους ένα γεράκι δύναμη..."

«ΤΑΞΙΣΥΝΕΙΔΗΣΙΑ - Η ΑΓΝΩΣΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΣΜΟΥ»

 Έλληνες κομμουνιστές προλετάριοι στις ΗΠΑ

Από αύριο προβάλλεται στις αίθουσες το ντοκιμαντέρ του Κώστα Βάκκα για 
μια σχεδόν άγνωστη πτυχή του ελληνικού και παγκόσμιου εργατικού κινήματος.

Τη σημαντική, αλλά εν πολλοίς άγνωστη, δράση των Ελλήνων κομμουνιστών και ριζοσπαστών μεταναστών προλετάριων στις ΗΠΑ, από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι και το 1950, επιχειρεί να φωτίσει το ντοκιμαντέρ του Κώστα Βάκκα «Ταξισυνειδησία - η άγνωστη ιστορία του ελληνοαμερικανικού ριζοσπαστισμού», που θα προβάλλεται από αύριο, 18 Απρίλη, σε πρώτη κινηματογραφική προβολή, από την «New Star», στους κινηματογράφους «ΤΙΤΑΝΙΑ CINEMAX» (Πανεπιστημίου και Θεμιστοκλέους,τηλ.: 2103811147, 2103841689) και «ΖΕΦΥΡΟΣ» (Τρώων 36 , Αθήνα τηλ.: 2103462677). 

Οι προβολές θα γίνονται καθημερινά στις 19:00 και στις 20:15.

 Πρόκειται για το συγκλονιστικό οπτικοακουστικό αποτέλεσμα μιας επίπονης δουλειάς, τουλάχιστον δύο ετών, από μια ομάδα ανθρώπων, η οποία συγκροτήθηκε στο πλαίσιο μιας «ευτυχούς συγκυρίας», όπως το έθεσε ο σκηνοθέτης της ταινίας κατά τη χτεσινή συνέντευξη Τύπου, με αφορμή την πρώτη προβολή της. Ετσι, την παραγωγή έκαναν φίλοι και συναγωνιστές που έζησαν πολλά χρόνια στις ΗΠΑ και δημιούργησαν τη μη κερδοσκοπική εταιρεία «Αποστόλης Μπερδεμές» στη μνήμη του μέλους της παρέας που πέθανε πρόωρα στα 30 χρόνια του το 1979. 

Τριάντα χρόνια μετά και θέλοντας να δημιουργήσουν κάτι στη μνήμη του «έπεσαν» πάνω στη διδακτορική διατριβή του ιστορικού Κώστα Καρπόζηλου με θέμα του Ελληνοαμερικανούς εργάτες και το κομμουνιστικό κίνημα, ο οποίος συνέβαλε και στο σενάριο, εκτός από την ιστορική έρευνα, μαζί με τον σκηνοθέτη. Η δημιουργική ομάδα συμπληρώθηκε με τον Κώστα Βάκκα και τον μοντέρ Νώντα Σκαρπέλη. Τη διεύθυνση της παραγωγής έκανε η Φρόσω Τσούκα που παραβρέθηκε επίσης στη συνέντευξη.

Μέσα από συνεντεύξεις, σπάνιο οπτικοακουστικό υλικό - με μεγαλειώδεις στιγμές όπως η πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση του 1937 - που αναζητήθηκε σε πανεπιστήμια, βιβλιοθήκες αλλά και συνδικάτα των ΗΠΑ που διαθέτουν πλούσιο αρχείο, ακόμη και προπαγανδιστικές ταινίες του FBI από τις ανακρίσεις της μακαρθικής «Επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών», η ταινία αποτυπώνει το μεγαλείο της ταξικής πάλης των Αμερικανών και μεταναστών εργατών από όλες τις χώρες, ανάμεσά τους και των Ελλήνων.

Τόσο ο Κ. Βάκκας όσο και η Φρόσω Τσούκα υπογράμμισαν την  
επικαιρότητα της ταινίας, πέρα από την αδιαμφισβήτητη ιστορική της αξία. 

Μεταξύ άλλων, σημείωσαν τις αναλογίες των επιπτώσεων των καπιταλιστικών κρίσεων του '29 και της σημερινής στη ζωή των λαών, προσθέτοντας ότι αρχικά η εργατική τάξη των ΗΠΑ «μπλόκαρε» και δεν αντέδρασε αμέσως, αλλά αργότερα ξέσπασε μεγάλο απεργιακό κύμα.

Ιδιαίτερη αναφορά έγινε και στη μουσική της ταινίας, αφού, εκτός από τραγούδια του αμερικανικού εργατικού κινήματος ακούγεται και το τραγούδι «Με τις τσέπες αδειανές» του ρεμπέτη, μετανάστη στις ΗΠΑ, Γιώργου Κατσαρού.

Ριζοσπάστης, Τετάρτη 17 Απρίλη 2013

«Το να τους κατανοήσουμε δε σημαίνει ότι μας επιτρέπεται να τους συγχωρήσουμε»

Είναι ο κομμουνισμός αποκλειστικός;*

Πολλοί, σχεδόν όλοι οι αστοί κριτικοί της «Μάνας» μάς είπαν, ότι αυτή η παράσταση είναι μια υπόθεση που αφορά τους κομμουνιστές και μόνο. Μίλησαν γι' αυτήν όπως θα μιλούσαν περίπου για ένα θέμα που αφορά τους κονικλοτρόφους ή τους παίχτες σκακιού, δηλαδή, σαν κάτι που αφορά πολύ λίγους ανθρώπους και που, προπαντός, δεν μπορεί να κριθεί από ανθρώπους άσχετους με τα κουνέλια ή το σκάκι. Αν όμως δεν ενδιαφέρεται για τον κομμουνισμό όλος ο κόσμος, ο κομμουνισμός ενδιαφέρεται για όλον τον κόσμο.

Ο κομμουνισμός δεν είναι ένας 

οποιοσδήποτε αγώνας ανάμεσα στους άλλους. 

Ξεκινάει ριζικά από την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής και αντιπαρατάσσεται προς όλες τις τάσεις που παρά τις μεταξύ τους τυχόν διαφορές, είναι βασικά υπέρ της διατήρησης της ατομικής ιδιοκτησίας. Προβάλλει την απαίτηση να είναι η άμεση και μοναδική συνέχεια της μεγάλης δυτικής φιλοσοφίας και σαν τέτοια ο ριζοσπαστικός αναμορφωτής της, όπως είναι η μοναδική πρακτική συνέχεια της δυτικής (καπιταλιστικής) ανάπτυξης και σαν τέτοια ταυτόχρονα ο ριζοσπαστικός αναμορφωτής της αναπτυγμένης οικονομίας. 

Μπορούμε και πρέπει να τονίσουμε ότι οι θέσεις μας δεν είναι καθόλου περιορισμένες και υποκειμενικές, αλλά αντίθετα αντικειμενικές και γενικά δεσμευτικές. Εμείς δεν είμαστε μια μικρή μερίδα της ανθρωπότητας, που αγωνίζεται για τα ατομικά της συμφέροντα. Είμαστε αυτή η μερίδα της, που εκπροσωπεί τα συμφέροντα ολόκληρης (και όχι ενός μέρους) της ανθρωπότητας.

Κανένας δεν έχει το δικαίωμα, να μας 

χαρακτηρίσει υποκειμενικούς επειδή αγωνιζόμαστε. 

Σήμερα, όποιος κρατιέται μακριά από τον αγώνα, για να δώσει έτσι δείγματα αντικειμενικότητας, αυτός θα μπορούσε ύστερα από καλύτερη προσοχή να πιαστεί επ' αυτοφώρω σαν εκπρόσωπος μιας απελπιστικά υποκειμενικής άποψης για τα συμφέροντα μιας μικρής μερίδας της ανθρωπότητας. Κι αν το ζήτημα εξεταστεί αντικειμενικά, προδίνει τα συμφέροντα ολόκληρης της ανθρωπότητας, γιατί με τη στάση του τάσσεται υπέρ της διατήρησης των καπιταλιστικών σχέσεων ιδιοκτησίας και παραγωγής. 

Ο φαινομενικά αντικειμενικός «αριστερός» αστός σκεπτικιστής είναι αυτός που δεν γνωρίζει ή δεν θέλει ν' αφήσει να γίνει παραδεκτό, ότι συμμετέχει σ' αυτή τη μεγάλη μάχη, επειδή δεν ονομάζει μάχη τη διαρκή άσκηση βίας από ένα ολιγάριθμο στρώμα, και δεν συνειδητοποιεί πια αυτή τη βία, γιατί με τον καιρό την έχει συνηθίσει. Είναι όμως αναγκαίο να αφαιρεθούν από τα χέρια αυτής της άρχουσας, διεφθαρμένης, βρώμικης υποκειμενικά και αντικειμενικά απάνθρωπης κλίκας όλα τα «αγαθά ιδανικής μορφής», άσχετα με το τι σκοπεύει να τα κάνει από εκεί και πέρα μια κοινωνία, που γνώρισε την εκμετάλλευση, που περιορίστηκε στην παραγωγή και αμύνθηκε κατά της διαφθοράς. 

Πρώτα-πρώτα αυτό το κοινωνικό στρώμα πρέπει να 

κηρυχτεί έκπτωτο κάθε απαίτησης για ανθρώπινη υπόληψη. 

Στη συνέχεια, πρέπει να μην επιτραπεί πια η χρησιμοποίηση ορισμένων λέξεων, όπως «ελευθερία», «δικαιοσύνη», «ανθρωπιά», «μόρφωση», «παραγωγικότητα», «τόλμη», «εντιμότητα», προτού ξεκαθαριστεί η πραγματική σημασία τους, δηλαδή πριν καθαριστούν από τη βρωμιά, που κόλλησε επάνω τους στη διάρκεια της λειτουργίας τους μέσα στην αστική κοινωνία. Οι αντίπαλοί μας είναι οι αντίπαλοι της ανθρωπότητας. Δεν έχουν «δίκιο» από την άποψή τους: η ίδια η άποψή τους αποτελεί το άδικο. Ίσως, η κοινωνική τους θέση τούς αναγκάζει να είναι όπως είναι, αλλά είναι ανάγκη να πάψουν να έχουν κοινωνική θέση. Είναι κατανοητό ότι υπερασπίζονται τον εαυτό τους, αλλά έτσι υπερασπίζονται τη ληστρική αρπαγή και τα προνόμια. 

Το να τους κατανοήσουμε δε σημαίνει ότι 

μας επιτρέπεται να τους συγχωρήσουμε. 

Όποιος φέρεται στον άνθρωπο σαν λύκος, δεν είναι άνθρωπος, αλλά λύκος. Σήμερα που η απελπισμένη άμυνα τεράστιων, σε αριθμό, μαζών παίρνει τη μορφή της τελικής μάχης για την κατάληψη της εξουσίας, «καλοσύνη» σημαίνει εξόντωση εκείνων, που κάνουν ανέφικτη την πραγματική καλοσύνη. 1932

*Από το ομότιτλο βιβλίο, έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής», «Μπέρτολτ Μπρεχτ: Για την Τέχνη και την Πολιτική».

150 χρόνια από τη γέννηση του Κ. Π. Καβάφη.

Με αφορμή την επέτειο των 150 χρόνων από τη γέννησή  του Κ. Π. Καβάφη, η Δέσποινα  Α. Σαμιωτάκη,* σκιαγραφεί τη ζωή και το έργο του μεγάλου μας Αλεξανδρινού ποιητή.

Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ

ΤΡΙΑ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΤΕΧΝΗΣ **

«Ο ποιητής του Ελληνισμού», «ο ποιητής της αποτυχίας», «ο ερωτικός ή ο λακωνικός ποιητής», «ο Αλεξανδρινός», είναι μερικοί μόνο από τους χαρακτηρισμούς που αποδόθηκαν στον Κωνσταντίνο Καβάφη, το σημαντικότερο ίσως Έλληνα ποιητή με παγκόσμια ακτινοβολία.

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και πέθανε την ημέρα των γενεθλίων του το έτος 1933.

Γιος πλούσιου εμπόρου ήταν το ένατο και τελευταίο παιδί της οικογένειας και έζησε τα παιδικά του χρόνια μέσα σε συνθήκες μεγάλης ευημερίας, έχοντας ταυτόχρονα και μια ιδιαίτερη αγάπη στη μητέρα του, Χαρίκλεια. Σε ηλικία εφτά ετών έχασε τον πατέρα του και η οικογένειά του έμεινε διαδοχικά στην Αγγλία, στην Αλεξάνδρεια, στην Κωνσταντινούπολη και πάλι στην Αλεξάνδρεια, όπου τέλειωσε η ζωή του.

Έγινε παγκόσμια γνωστός για την αρτιότητα της ελληνικής του έκφρασης, για την ιδιοτυπία της γλώσσας του που συνδύαζε σχεδόν όλα τα ελληνικά γλωσσικά είδη, για τον ηδονισμό του, για την ιδιόμορφη ειρωνεία του, για την ακριβολογία διατύπωσης, για την λιτότητα και για την ποιητική του ενάργεια. Η λέξη με τον Καβάφη ξαναπαίρνει την παρθενικότητά της, την πρώτη της παραστατικότητα. Η ποίησή του έχει μοναδική, ανεξίτηλη σφραγίδα. Είναι ένα γνήσιο ποιητικό αποτύπωμα.

Χωρίζοντας το ποιητικό του έργο σε τρεις ομάδες, φιλοσοφικά, ιστορικά και ηδονικά ή αισθησιακά ποιήματα, μοναδικό στίγμα της ποίησής του, που είναι σταθερό και διαποτίζει όλα του τα έργα, είναι η αίσθηση της αποτυχίας. Η αποτυχία είναι η κινητήρια δύναμη που τον κάνει τόσο πετυχημένο. Σύμφωνα με τον Καλάς κάποιο σύμπλεγμα κατωτερότητας τον ταλαιπωρεί, τον βασανίζει και δεν τον αφήνει να βρει στη ζωή του «μία άσπρη μέρα». 

Τι φταίει για την απαισιοδοξία που μαστίζει την ποίηση του και ταυτόχρονα την κάνει τόσο ανθρώπινη, ώστε με μια λιτή περιγραφή να αγγίζει την ψυχή μας και να μας προσφέρει μια δυνατότητα αυτογνωσίας, όπως έχει αναφέρει ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος;

Όσο κι αν ο ίδιος ο Καβάφης έχει επισημάνει ότι ο τεχνίτης οφείλει να καταστρέψει το άτομόν του χάριν του έργου του, πιστεύω ότι όσο πλούσια φαντασία και αν διαθέτει κάποιος δημιουργός δεν μπορεί να περιγράψει γεγονότα ή αισθήματα που δεν έχει γνωρίσει άμεσα ή έμμεσα. Άρα αυτή η φωνή της απαισιοδοξίας πηγάζει από τη δική του αίσθηση της πραγματικότητας. Ο Καβάφης φοβάται την αποκάλυψη του ιδιότυπου ερωτισμού του και την απόρριψη, γι’ αυτό ωθείται σε συνεχή κρυψίματα και αυτό τον οδηγεί στη θλίψη και τη μελαγχολία, στο αίσθημα της αποτυχίας τελικά, αφού δεν μπορεί να συμβιβάσει αυτό που είναι με αυτό που έπρεπε να είναι.

Ακόμη και στα ιστορικά του ποιήματα, που λόγω του ιδιαιτέρου της έμπνευσης χρειάζονται γνώσεις, ο ποιητής καταφέρνει να παρουσιάσει το γεγονός με μοναδική και προσεγμένη ιστορική ακρίβεια, να προβάλλει μέσα από το γεγονός την απαισιοδοξία του και ταυτόχρονα να παρουσιάζει μια υπέροχη ποιητική ανάπτυξη. Γράφει με ευσυνειδησία ιστορικού αλλά με αίσθημα και αυτό είναι το δεύτερο χαρακτηριστικό της ποίησής του. Άλλωστε αγάπησε με πάθος την ιστορία και τον ελληνισμό, αφού έζησε και γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια, όπου οι μνήμες του ελληνικού κατορθώματος του μεγάλου Αλεξάνδρου σμίλεψαν και διαπότισαν την ψυχή του και το έργο του. 

Εκείνη η τεράστια ακμή που τον κάνει να νιώθει υπερήφανος, γίνεται μελαγχολία, «πληγή από φρικτό μαχαίρι» καθώς τον ωθεί να μισεί το σήμερα και το αύριο, αφού δυστυχώς δεν μπορούν ούτε να συγκριθούν ούτε να δώσουν αυτά που έδωσε το χθες. Ένα λιτό μα και έντονο κλάμα για τα περασμένα μεγαλεία του ελληνισμού που τα εξυμνεί και τα θρηνεί. Και μια δεύτερη πηγή απογοήτευσης.

Ποιητής λοιπόν της αποτυχίας και της παρακμής, ασκεί έντονη κριτική και δεν πιστεύει στο σημερινό, εξασθενημένο πατριωτισμό της αστικής τάξης. Και εκφράζει μέσα από τους ήρωές του καλυμμένα τις σκέψεις του, για να δώσει το δικό του τρόπο όρασης, να διδάξει, να μαστιγώσει και να ειρωνευτεί.

Και εδώ υπεισέρχεται ως λογικό επακόλουθο το τρίτο βασικό στοιχείο της ποίησής του που είναι η θέση της ποιητικής τέχνης μέσα στην ποίησή του. Στην αρχή και όντας στην πρώτη ποιητική του περίοδο, κυριαρχεί στην ποίησή του η εστέτ άποψη που ασπάζονταν οι Άγγλοι αισθητιστές με πρωτεργάτη τον Όσκαρ Ουάιλντ, ότι οι ποιητές είναι ανώτεροι από τους άλλους ‘κοινούς ανθρώπους’. Γι’ αυτό απαντά ο Θεόκριτος στο νέο ποιητή Ευμένη που παραπονιέται ότι έκαμε μόνο ένα ειδύλλιο μέσα σε δυο χρόνια: « κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει. Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο πρέπει με το δικαίωμά σου νάσαι πολίτης εις των ιδεών την πόλιν» (Πρώτο σκαλί -1899). 

Στη συνέχεια η τέχνη για τον Καβάφη εμπλουτίζει τη ζωή, γιατί με αυτήν ο ποιητής μας «μελετά το μερτικό που έχει ακόμα αυτός στα νειάτα», αφού «οι έφηβοι τώρα τους δικούς του στίχους λένε» και όντας πλέον ο Καβάφης 50 χρονών παρηγορείται στην ιδέα ότι τους στίχους του τους γνωρίζουν οι έφηβοι (Πολύ σπανίως- 1913).

Μετά που μεγαλώνει κι άλλο τον απασχολεί σχεδόν εξολοκλήρου η ποίηση. Αυτή πλέον αποκαθιστά την αδικία της ιστορίας και κομίζει τη δική της δικαιοσύνη, αποδίδει μνήμη εκεί που υπάρχει λήθη, διαγράφει τα χαρακτηριστικά του κάλλους εκεί που είναι σβησμένα τα πρόσωπα, μετατρέπει το παρελθόν σε διηνεκές παρόν και νικά τέλος και τον ίδιο το θάνατο σώζοντας την καίρια στιγμή τον μικρό Καισαρίωνα από τα χέρια των φαύλων που ψιθύριζαν το πολυκαισαρίη (Καισαρίων -1918).

Τέλος, καθώς μεστώνει κι άλλο η σχέση του με τα ποιήματα ποιητικής, η ποίηση γίνεται το μοναδικό καταφύγιο που διαθέτει φάρμακα «νάρκης του άλγους δοκιμές εν Φαντασία και Λόγω» που «για λίγο» γιατρεύει τις πληγές και απαλλάσσει από την αδυναμία και την ασχήμια της προχωρημένης ηλικίας (Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου ποιητού εν Κομμαγηνή -1921).

Από τα 256 σωζόμενα ποιήματα του Καβάφη τα 100 περίπου είναι ποιήματα που άμεσα ή έμμεσα έχουν ως θέμα τους την ίδια την ποίηση. Η ποίηση συμπληρώνει τη ζωή και σώζει τον ποιητή από τους μικρούς καθημερινούς θανάτους με τη μαγική δύναμη της φαντασίας «όταν σβήνει η λάμπα στην κάμαρα» και χάνονται οι γέφυρες με τον πραγματικό κόσμο.

Ο Καβάφης ξεπέρασε τα όρια του ηδονισμού του, της πόλης του, του ελληνισμού και της ελληνικής γλώσσας. Είναι διαχρονικός και οικουμενικός και δεν απευθύνεται μόνο στους εφήβους αλλά σε όλους τους «πολίτες στων ιδεών την πόλιν».

ΔΕΣΠΟΙΝΑ Α. ΣΑΜΙΩΤΑΚΗ

Φιλόλογος – Σύμβουλος ψυχικής υγείας.

*Η Δέσποινα Σαμιωτάκη είναι φιλόλογος,  πτυχιούχος  της Φιλοσοφικής σχολής Αθηνών, του τμήματος Φιλοσοφίας. Άρθρα της και κριτικά σημειώματα για το θέατρο, τον κινηματογράφο, τη μουσική και το βιβλίο έχουν δημοσιευθεί στον τύπο. (περιοδικά και εφημερίδες). Έχει εκδώσει την ποιητική συλλογή  «Η Έγκριση».
 
** Από  το 2ο φύλλο της Εφημερίδας "Φιλολογική Κοκκινιά" Απρίλιος 2013.

Ταινία της εβδομάδας «Ερνστ Τέλμαν: Ηγέτης της τάξης του»

«Ερνστ Τέλμαν: Ηγέτης της τάξης του»

 Του Κουρτ Μέτζιγκ

Ταινία, σε σταθερή ρότα «κρεσέντο» που απογειώνει την διδακτική, κινηματογραφική τριλογία για τον κομμουνιστή ηγέτη «σύμβολο» Ερνστ Τέλμαν.

Υποδειγματική η διαλεκτική προσέγγιση της ιστορικοπολιτικής της θεματικής, αποδραματικοποιημένη και εύρωστη η κωδικοποιημένη της γραφή και αφήγηση, κατά τις συμβάσεις του είδους. Έγχρωμη ανατολικογερμανική ταινία του 1955, σε σκηνοθεσία του μέγιστου Κουρτ Μέτζιγκ - γυρισμένη εξ ολοκλήρου στα στούντιο της DEFA. 

Μέσα από σπάνια καλλιτεχνική αναπαράσταση της εποχής, αποκαλύπτεται το ιστορικό «πανόραμα» του μεσοπολέμου και του πολέμου, ως την νικηφόρα προέλαση του Κόκκινου Στρατού στην καρδιά του ναζιστικού χτήνους. 

Στο TITANIACINEMAX, καθημερινά, 17.00 και 19.15

Ριζοσπάστης, Ένθετη Έκδοση: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"  Κυριακή 7 Απρίλη 2013.

Ο σκιτσογράφος Μποστ

 

Το Μορφωτικό Ιδρυμα της ΕΣΗΕΑ και το Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138) οργανώνουν έκθεση αφιερωμένη στο γελοιογραφικό έργο του αλησμόνητου Μποστ

Τίτλος της «CHERCHEZ ΝΑ ΦΑΜ! (Ο Μποστ του Τύπου)». Η έκθεση εγκαινιάζεται αύριο και θα λειτουργεί μέχρι τις 19/5, εστιάζεται στην πολιτικο-σατιρική γελοιογραφική δουλειά του Μποστ, στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο (1950 - 1980). 

Τα ιδιοφυή και μεγάλης αισθητικής αρτιότητας σκίτσα του, εμπνεόμενα από την πολιτική, οικονομική, κοινωνική κατάσταση της εποχής τους, «μιλούν» και για τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα, αποδεικνύοντας τη διαχρονική αξία τους. 

Ο Μποστ παραμένει πολιτικά επίκαιρος, με τις απολαυστικά «τραγικωμικές» φιγούρες της «Μαμάς Ελλάδας», της «Ανεργίτσας», του «Πειναλέοντα», τα σκίτσα πολιτικών και πολλές άλλες.

Στα πλαίσια της έκθεσης (είχε σχεδιαστεί από την ιστορικό Μαρία Κοτζαμάνη) περιλαμβάνονται: Τιμητικό αφιέρωμα στον Μποστ από σύγχρονους γελοιογράφους. 

Δραματοποίηση επιλεγμένων γελοιογραφιών του Μποστ από φοιτητές του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, με την καθοδήγηση του καθηγητή τους, σκηνοθέτη Γιάννη Λεντάρη. 

 

Η νήσος των Αζορών

 Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για παιδιά, με τίτλο «Γνωριμία με έναν σκιτσογράφο» (12/4, 11 π.μ. - 2 μ.μ.). Ξεναγήσεις και ημερίδα με θέμα: «Ξαναθυμόμαστε τον Μποστ» (14/5, 12 μ., στο αμφιθέατρο του μουσείου). 

Συμμετέχουν οι: Κώστας Γεωργουσόπουλος, Στάθης Σταυρόπουλος, Θανάσης Παπαγεωργίου, Γιάννης Κοντός, Μανόλης Σαββίδης, Τάσος Σακελλαρόπουλος, 

Κώστας Μποσταντζόγλου (γιος του Μποστ).

Ριζοσπάστης,  Τετάρτη 3 Απρίλη 2013.