Τετάρτη 1 Δεκεμβρίου 2010

"Το ρεμπέτικο, σαν μια πηγή όπου ξαποσταίνουν οι οδοιπόροι, δρόσισε τους αγωγιάτες της ζωής"


Η ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ ΓΙΑ ΤΟ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ


Μάνος Χατζιδάκις

Αφορμή γι' αυτή την ανάρτηση στάθηκαν τα παρά κάτω λόγια από μια συνέντευξη στο blog του LUTHIER SCHOOL.** "Το ρεμπέτικο, το λαϊκό τραγούδι εξέφρασε τους αγώνες του λαού μας, για την απελευθέρωση του από τον κατακτητή, τους αγώνες του ενάντια στην εκμετάλλευση. Τραγούδησε τον καημό της ξενιτιάς, την λεβεντογένα φτωχολογιά, ύμνησε τον έρωτα, αφηγήθηκε με το τραγούδι τα βάσανα, τις χαρές και τις ελπίδες των ανθρώπων του μόχθου, την περιθωριοποίηση. Σαν μια πηγή όπου ξαποσταίνουν οι οδοιπόροι, δρόσισε τους αγωγιάτες της ζωής. Το ρεμπέτικο, είτε έτσι, είτε αλλιώς, σαν συγκεκριμένο είδος τραγουδιού, αποτελεί σημαντικό μέρος της ιστορίας του λαϊκού μας τραγουδιού, αλλά και της μουσικής μας παράδοσης".


Η πρώτη εργασία του Μάνου Χατζιδάκι για το ρεμπέτικο τραγούδι.*
Η διάλεξη δόθηκε στις 31 Ιανουαρίου 1949, στο Θέατρο Τέχνης.
Είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζεται ολόκληρη.

EΡΜΗΝEΙΑ ΚΑΙ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΛΑΪΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ (PEΜΠΕΤIKΟ)

" Θα ήθελα προκαταβολικά να σας πληροφορήσω, πως μ’ όλη μου την καλή διάθεση, δεν είμαι σε θέση να πω, ούτε καινούργια πράγματα, ούτε κι όσα μιλήσω απόψε να τα δώσω με σοφία. Θα προσπαθήσω όμως κι όσο μπορώ πιο καλά, να σας μεταδώσω αυτό που με κάνει να ζω και να βλέπω την αξία του μέχρι σήμερα περιφερόμενου λαϊκού σκοπού της πόλης.
..
...Το να θέλει λοιπόν κανείς ν΄ αγνοήσει την πραγματικότητα και μάλιστα του τόπου του, μόνον κακό του κεφαλιού του μπορεί να κάμει. Τα χρόνια μας είναι δύσκολα και το λαϊκό μας τραγούδι, που δεν φτιάχνεται από ανθρώπους της φούγκας και του κοντραπούντο ώστε να νοιάζεται για εξυγιάνσεις και για πρόχειρα φτιασιδώματα υγείας τραγουδάει την αλήθεια και μόνον την αλήθεια...Το ρεμπέτικο κατορθώνει με μια θαυμαστή ενότητα, να συνδυάζει το λόγο, τη μουσική και την κίνηση. Απ΄ τη σύνθεση μέχρι την εκτέλεση, μ’ ένστικτο δημιoυργούνται οι προϋποθέσεις για τnν τριπλή αυτή εκφραστική συνύπαρξη, που ορισμένες φορές σαν φτάνει τα όρια της τελειότητας θυμίζει μορφολογικά την αρχαία τραγωδία. Ο συνθέτης της μουσικής είναι συγχρόνως και ο ποιητής καθώς και ο εκτελεστής....
...
στο ρεμπέτικο...εξετάζοντας τώρα το ύφος του τραγουδιού βρίσκομαι ευθύς εξ΄ αρχής το βασικό εκείνο χαρακτήρα του συγκρατημένoυ, που μόνο επειδή είναι γνήσια ελληνικό, μπορεί και το κρατεί με τόση συνέπεια. Και στη μελωδία και στα λόγια και στο χορό, δεν υπάρχει κανένα ξέσπασμα, καμιά σπασμωδικότητα, καμιά νευρικότητα. Δεν υπάρχει πάθος. Υπάρχει ή ζωή με την πιο πλατιά έννοια. Όλα δίνονται λιτά, απέριττα με μια εσωτερική δύναμη που πολλές φορές συγκλονίζει....Το ρεμπέτικο τραγούδι είναι γνήσια ελληνικό, μοναδικά ελληνικό.

Eπιτρέψατέ μου τώρα να σάς παρουσιάσω δυό από τους πιο γνήσιους και πιο δημοφιλείς εκπροσώπους της σύγχρονης ελληνικής λαϊκής μουσικής· τον Μάρκο Bαμβακάρη και τη Σωτηρία Μπέλλου με το συγκρότημά της. (Είσοδος)
Οι λαμπροί αυτοί μουσικοί στο είδος τους προσφέρθηκαν ευγενώς να παίξουν απόψε πέντε χαρακτηριστικά ρεμπέτικα τραγούδια για να μπορέσουμε έτσι να πάρουμε μια συγκεκριμένη ιδέα όλων αυτών που είπαμε πιο πάνω.


Θ’ αρχίσουν μ’ ένα τραγούδι που έχει συνθέσει
ο Μάρκος Bαμβακάρης πάνω στο ρυθμό του χασάπικου και με τον τίτλο «
Φραγκοσυριανή κυρά μου» (τραγούδι).


Το δεύτερο τραγούδι που θα ακούσετε είναι πάλι σύνθεση του Μάρκου Βαμβακάρn σε ρυθμό ζεϊμπέκικου «
Εγώ είμαι το θύμα σου » (τραγούδι).

Το τρίτο είναι σύνθεση της Σωτηρίας Μπέλλου (ζεϊμπέκικo) «Σταμάτησε μανούλα μου να δέρνεσαι για μένα».( δεν υπάρχει και στη θέση του ένα άλλο τραγούδι από τα πιο χαρακτηριστικά του Β. Τσιτσάνη με τη Σωτηρία Μπέλλου) Κάνε λιγάκι υπομονή.
Το τέταρτο, σύνθεση Tσιτσάνη, σε ρυθμό χασάπικου «Πάμε
τσάρκα στο Μπαξέ Τσιφλίκι»


.Με την ευκαιρία τώρα που θ΄ ακούσουμε το γνωστότατο «Άνοιξε, άνοιξε» του Παπαϊωάννου...

Ακούσατε με τι ψυχρότητα και αυστηρότητα ειπώθηκαν αυτά τα πέντε τραγούδια. Ο ρυθμός δεν ξέφυγε ούτε πιθαμή για να τονίσει κάτι πιο έντονα, οι φωνές ίσιες, μονοκόμματες λες και τα λόγια δεν είχαν συγκίνηση. Έτσι είναι. Τίποτες που να σε προκαλέσει να τα προσέξεις, να τα ξεχωρίσεις. Πρέπει να ξελαφρώσεις μέσα σου για να δεχτείς τη δύναμή τους. Αλλιώς τα χάνεις γιατί αυτά δεν
σε περιμένουν...


Λίγο πριν απ΄ τον πόλεμο του ’40 ο Tσιτσάνης τραγούδησε για πρώτη φορά το «Αρχόντισσα μου μάγισσα τρανή- κουράστηκα για να σε αποκτήσω». Ήταν ένας μεγαλοφυής σχεδιασμός -μπορώ να πω- πάνω στο ερωτικό θέμα, που η δύναμή του και η αλήθεια του μας φέρνει κοντά στον «Ερωτόκριτο» του Κορνάρου και μετά από εκατοντάδες χρόνια κοντά στο «Ματωμέvο Γάμο» του Λόρκα. Η μελωδική του γραμμή αφάνταστη
σε περιεκτικότητα και σε λιτότητα πλησιάζει τον Μπαχ. Αυτό το τραγούδι ορθώθηκε για να αντιμετωπίσει μια τυραννισμένη και δύσκολη εποχή και στάθηκε η πρώτη δυνατή φωνή μιας γενιάς.


Κάποτες θα κοπάσει η φασαρία γύρω τους κι αυτά θα συνεχίσουν ανενόχλητα το δρόμο τους. Ποιος ξέρει τι καινούργια ζωή μας επιφυλάσσουν τα «νωχελικά 9/8» για το μέλλον. Όμως εμείς θα ’χουμε πια για καλά νοιώσει στο μεταξύ τη δύναμή τους. Και θα τα βλέπουμε πολύ φυσικά και σωστά να υψώνoυν τη φωνή τους στον άμεσο περίγυρό μας και να ζουν πότε για να μας ερμηνεύουν και πότε για να μας συνειδητοποιούν το βαθύτερο εαυτό μας".

Μάνος Χατζιδάκις
(Το κείμενο της διάλεξης βρέθηκε από τον Θάνο Φωσκαρίνη στο αρχείο του Φοίβου Ανωγειανάκη και της Έλλης Νικολαίδου)

*Όλο το κείμενο της διάλεξης του Μάνο Χατζιδάκι εδώ.

**Η συνέντευξη "Βαγγέλης Ισιδώρου,το αηδόνι της Σμύρνης", από το Blog του LUTHIER SCHOOL
εδώ

13 σχόλια:

  1. Art Ekran βλέπω πως εκπέμπουμε στο ίδιο μήκος κύματος, είναι πολύ σημαντικό όσοι ασχολούμαστε με την τέχνη, ξέρεις.. ζωγραφική,γλυπτική,μουσική,οργανοποιία να ενώσουμε τις δυνάμεις μας, μπας και κάνουμε κάτι για να βγούμε απο το τέλμα που βρισκόμαστε, γιατί απο τους πολιτικούς να σου πω την αλήθεια δεν περιμένω και πολλά πράγματα.Σε ευχαριστώ για τον σύνδεσμο προς το ιστολόγιο μου και συγχαρητήρια για το άρθρο σου,τα λέμε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. ενδιαφέρουσα ανάρτηση.1949!
    60..τόσα χρόνια πίσω.Και ο Μάνος Χατδηδάκις στο μικρόφωνο!
    Τα τραγούδια εκπληκτικα.
    Πολύ καλή δουλειά μπράβο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Καλησπερα.
    Σκεφθηκα ν' ανταποδωσω την επισκεψη και πολυ καλα εκανα ........ομορφος κοσμος μεσα στις γραμμες σου, με ολα τα υπερ και κατα [της προσωπικοτητας των].

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Καλημέρα
    ήρθα συστημένος από την Black Bedlam και λέω να... μείνω, γιατί πολύ μου άρεσε το blog σου και το βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρον και ενημερωτικό! Εννοείται πως τραγούδησα ξανά τα τραγούδια σου, βουτώντας άλλη μια φορά στην πηγή του ρεμπέτικου για να ξεδιψάσω από τον "κάματο" της ταλαιπωρημένης μας ζωής.

    Και εσύ (και ο LUTHIER SCHOOL που μνημονεύεις) προάγετε την τέχνη του λαού, πράγμα πολύ σημαντικό και ουσιαστικό για το σήμερα και τον αγώνα αυτού του λαού για πραγματική αυτοδιάθεση, αξιοπρέπεια και ποιότητα ζωής.

    Καλή συνέχεια και θα τα λέμε

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Luthier, ότι η τελευταία σου ανάρτηση με συγκίνησε ιδιαίτερα, φαίνεται και από την άμεση ανταπόκρισή μου. Υπάρχουν ισχυροί συναισθηματική δεσμοί με την Σμύρνη. Η καταγωγή βλέπεις. Δεν με βρίσκει σύμφωνο η γενική τοποθέτησή σου «από τους πολιτικούς… δεν περιμένω και πολλά πράγματα» . Είναι φανερό ότι αυτό που καθορίζει τις συμπεριφορές των πολιτικών δεν είναι τίποτε άλλο από την ταξική τους τοποθέτηση. Όπως καταλαβαίνεις στην πολιτική καθρεφτίζεται η πάλη των τάξεων, η οποία τελικά καθορίζεται από την οικονομική κατάσταση αυτών των τάξεων. Έτσι οι σκοποί και τα καθήκοντα που βάζουν οι κοινωνικές τάξεις στην πάλη για τα συμφέροντά τους, οι μέθοδοι και τα μέσα που εφαρμόζουν για να τα υπερασπίσουν, εκφράζονται μέσα από την πολιτική, από την πολιτική δράση των κομμάτων και των πολιτικών. Στην ταξική κοινωνία, οι πολιτικοί θα υπηρετούν πάντα τα συμφέροντα της τάξης τους. Γιαυτό δεν είναι όλοι οι πολιτικοί ίδιοι. Συμφωνώ ότι, ίσως σήμερα να είναι απαραίτητη όσο ποτέ άλλοτε η ανάγκη συνεργασίας και κοινής δράσης των ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης, με σκοπό να ξυπνήσουν στο λαό τις αγωνιστικές του παραδόσεις, για να πιστέψει στο δίκιο του, στις επαναστατικές του δημιουργικές δυνάμεις, να ανταποκριθεί στο ιστορικό του χρέος, να πάρει την τύχη του στα χέρια του.
    Ελπίζω να δώσουμε το παράδειγμα συνεργαζόμενοι. Σε χαιρετώ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Φίλε ανώνυμε τις ευχαριστίες μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Φίλη Taspa, σε καλωσορίζω. Για την επιφύλαξή σου (υπέρ και κατά) να σου θυμίσω τη «ζυγαριά» του Μακρυγιάννη. Θα τα λέμε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Πορτιάτη σ΄ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Σήμερα ο λαός μας δοκιμάζεται και επί τέλους οι πνευματικοί μας άνθρωποι πρέπει να λύσουν την σιωπή τους. Μέχρι τώρα βλέπουμε και ακούμε, εκτός από συγκεκριμένες εξαιρέσεις, κάτι φουκαράδες νεάζοντες καθηγητές, δούλους της αστικής τάξης, να μας λένε, με κάτι «βαθυστόχαστες» ανοησίες , γιατί και πως πρέπει να σκύψουμε το κεφάλι στους εκμεταλλευτές. Έχουμε μια μεγάλη πολιτιστική παράδοση - παλιά και πρόσφατη - που είναι ανάγκη να την προβάλλουμε αλλά κυρίως να την αξιοποιήσουμε σαν βάση για καινούργιες δημιουργίες. Αλλά εκείνοι από τους πνευματικούς ανθρώπους που ασπάζονται το δίκιο του λαού και νοιώθουν την αγωνία του σήμερα, για να εμπνευστούν και να εκφράσουν τον λαό, πρέπει πρώτα να βαδίσουν μαζί του, να ματώσουν μαζί του. Γιατί, για να συμβάλλει ο καλλιτέχνης με το έργο του στην προς τα μπρος κίνηση της κοινωνίας, πρέπει να αλλάξει πρώτα ο ίδιος. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο μέσα στην κοινωνική χύτρα που σήμερα κοχλάζει, δηλαδή, μαζί με τους εργαζόμενους, και τη νεολαία μέσα στους αγώνες του λαού. Ναι θα τα λέμε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. ARTEKRAN συγχαρητήρια και σε εσένα και στον luthier school για τα άρθρα σας περί ρεμπέτικου, το ρεμπέτικο πολεμήθηκε όπως κάθε τι που δίνει δύναμη στον λαό μας να αντιστέκεται στους δυνάστες του, να είστε καλά που μνημονεύετε τέτοια θέματα για να θυμούνται οι παλιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. επιτελους σας βρηκα... σας ψαχνω καιρο... με εχετε ακολουθησει ..αλλα δεν εχετε ενεργο το προφιλ σας ... και δεν μπορουσα να σας βρω....

    πιο κατω ειδα ενα πολυ ομορφο τραγουδι..luz cazal.. θα σας το κλεψω για λιγο.. ευχαριστω..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Αγαπητή simone γεια σου.
    Λυπάμαι για την ταλαιπωρία. Μπορεί η Ιθάκη να είναι ο προορισμός, αυτό όμως που πάντα θα δίνει νόημα και αξία στη ζωή μας, είναι το ταξίδι. Προ πάντων σε καιρούς που όλα τα δελτία καιρού προειδοποιούν για "ακραία καιρικά φαινόμενα". Σε καλωσορίζω. Θα τα λέμε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. σας ευχαριστω για το καλωσορισμα...

    σημασια εχει που εφτασα... τα εμποδια ειναι για να τα υπερπηδαμε... το ταξιδι παντα το απολαμβανω..

    καλημεραααααααααααα....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. σας ευχαριστω για το περασμα σας στο μπλογκ μου....

    καλη συνεχειααααααααα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή