Κοκκινιά, 7η Μάρτη 1944, ημέρα τιμής και μνήμης

Η μάχη της Κοκκινιάς

Αντί προλόγου

"...Η Κοκκινιά...στέκεται ορθή. Παλεύει πάνω σε μαρμαρένια αλώνια με τον χάροντα, σαν άλλος Διγενής και κερδίζει... ΤΗ ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΚΕΡΔΙΖΕΙ... Σ' ευχαριστώ πατρίδα Κοκκινιά που με έκαμες να στέκουμε ορθός μπρος στους καιρούς και να κοιτάζω κατάματα τους λαούς. Σ' ευχαριστώ που με έκαμες να μη ντρέπομαι. Σ' ευχαριστώ για το μεγάλο Εθνικό Δίδαγμα που μας έδωσες. Πως να αγαπάμε την Ελλάδα - να αγαπάμε υπερασπίζοντας τη λευτεριά και ανεξαρτησία της με τη θυσία μας... Χαίρομαι που σε βλέπω μέσα στο Εθνικό Πάνθεον δίπλα στο Κούγκι και στ' Αρκάδι. Δίπλα στα Καλάβρυτα και στο Δίστομο."

Απόσπασμα από ομιλία του Κ. Γέμελου, προέδρου του Δ.Σ. του Δήμου Νίκαιας

στις 14 Αυγούστου 1959

Η μάχη της Κοκκινιάς

Από τις 4 έως τις 8 Μάρτη 1944, η Κοκκινιά.. Έγινε στόχος μεγάλων εχθρικών δυνάμεων...Φυσικά η Κοκκινιά δεν έμεινε παθητική. Απάντησε ηρωικά, πατριωτικά, χάνοντας εκλεκτά παλικάρια της... Την υπεράσπιση της πόλης είχε αναλάβει το 6ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Στο πλευρό του ΕΛΑΣ βρίσκονταν τα μέλη του ΕΑΜ, οι ΕΠΟΝίτες και κυρίως ο λαός της Κοκκινιάς. Η υπεράσπιση της πόλις ήταν λοιπόν μια παλλαική υπόθεση για τους Κοκκινιώτες. Οι επιδρομείς τρεις μέρες προσπαθούσαν να εισβάλουν στην πόλη και όλο αναχαιτίζονταν από τους ΕΛΑΣίτες...

Τρίτη 7 Μάρτη 1944

Όλοι στην Κοκκινιά περίμεναν ποια θα είναι η απάντηση των Ναζί και των ντόπιων συνεργατών τους μετά από τρεις αποτυχημένες προσπάθειες να εισβάλουν στην πόλη.

Ο ΕΛΑΣ στην Κοκκινιά ήταν σε επιφυλακή και από πολύ αργά το βράδυ οι μαχητές του είχαν λάβει θέση μάχης και περιφρούρησης της πόλης. Η διάταξη των διμοιριών του ΕΛΑΣ ήταν σε σχήμα «Λ». Ξεκινούσαν από το Γ΄ Νεκροταφείο και έφταναν στο Κουτσουκάρι και τα Γερμανικά από τη μία πλευρά, ενώ από την άλλη ξεκινούσαν από το Γ΄ Νεκροταφείο και έφταναν στις εργατικές πολυκατοικίες, την Παιδική Στέγη και τα Άσπρα Χώματα. Η κύρια δύναμη του ΕΛΑΣ έχει οχυρωθεί στη βόρεια πλευρά από το Περιβολάκι (πλατεία Δαβάκη) και είναι το 3^ο τάγμα του Γιάννη Πισσάνου....Στις 6:05 ακούγεται η σάλπιγγα του ΕΛΑΣ από το Περιβολάκι, που σημαίνει τη γενική επίθεση του λαϊκού στρατού. Σε κάθε στενό της Κοκκινιάς, γύρω από Περιβολάκι, οι μάχες είναι απερίγραπτες, πολλές φορές σώμα με σώμα. Γίνεται μάχη για την κατάληψη του κάθε δρόμου. Οι θέσεις και οι γωνιές των οικοδομικών τετραγώνων αλλάζουν συνεχώς μεταξύ επιδρομέων και μαχητών του ΕΛΑΣ. *

Στιγμές από τη μάχη της Κοκκινιάς

Είναι χαρακτηριστική η πάρα κάτω αναφορά για τον ηρωισμό του λαού της Κοκκινιάς. "είναι απερίγραπτος ο ηρωισμός του ξεσηκωμένου λαού. Γριές, κοπέλες, τρέχουν μεταφέροντας πυρομαχικά... ".* Στην έκθεση του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ αναφέρεται " Οι ηρωισμοί των μαχητών δεν μπορούν να περιγραφούν. Εκείνο όμως που παρετηρήθη και έχει μεγάλη σημασίαν είναι η συμμετοχή του Λαού της Κοκκινιάς ανδρών, γυναικών, εφήβων, παιδιών ακόμα. Τρέχανε και μας ζητούσαν πιστόλια και με παράπονο, μας έλεγαν, γιατί να μην τους έχουμε οργανώσει κι αυτούς. Οι γονείς και τα κορίτσια τρέχανε να επιδέσουνε τους τραυματίες και να βρούν φυσίγγια..."

Η στρατηγική και πολιτική σημασία της μάχης της Κοκκινιάς

Τον Μάρτη του 1944 έχει ήδη αρχίσει να υποχωρεί το ναζιστικό μέτωπο σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ο Κόκκινος Στρατός αρχίζει να προελαύνει και οι ναζί κατανοούν ότι οι Σοβιετικοί έχουν τη δύναμη να απελευθερώσουν τα Βαλκάνια. Πρέπει λοιπόν να υπάρχει ανοιχτός δρόμος διαφυγής για τις δυνάμεις του κατακτητή, δεδομένου ότι η υποχώρηση τους μέσω του οδικού άξονα Αθήνα – Λαμία - Θεσσαλονίκη, θα ήταν δύσκολη λόγω της στρατιωτικής δύναμης που είχε αποκτήσει ο ΕΛΑΣ στη Ρούμελη, στη Θεσσαλία και στη Μακεδονία αλλά κυρίως λόγω της απόρριψης της πρότασης των Άγγλων προς τον ΕΛΑΣ να μη χτυπηθούν οι υποχωρούντες Γερμανοί. Σκοπός ήταν να φύγουν οι κατακτητές από την Ελλάδα άθικτοι, για να ενισχυθεί η άμυνα τους, απέναντι στην επέλαση του Κόκκινου Στρατού. Έτσι έπρεπε ανεμπόδιστα, αν χρειαζότανε, να μπορούν να φτάσουν μεγάλα τμήματά τους στο λιμάνι του Πειραιά, απ’ όπου θα ήταν δυνατή η από θαλάσσης διαφυγή τους. Ακριβώς όμως, δίπλα στο λιμάνι του Πειραιά, βρίσκεται η αντάρτισσα Κοκκινιά. Για τους κατακτητές όμως, υπήρχε και ένας άλλος λόγος. Έπρεπε να σπάσουν οι στενοί δεσμοί του λαού με τον ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ. Να διακοπεί η σήραγγα στρατολόγησης ανταρτών του ΕΛΑΣ από τα αστικά κέντρα προς τα βουνά. Έπρεπε οπωσδήποτε να καμφθεί το αντιστασιακό φρόνημα του ελληνικού λαού, που πάλευε όχι μόνο για την εθνική του απελευθέρωση, αλλά και για τις μελλοντικές, προς το συμφέρον του, πολιτικές εξελίξεις. Και για την επιτυχία αυτών των σχεδίων, για τους κατακτητές, δεν μπορούσε να υπάρξει καλύτερη επιλογή από την Κοκκινιά. Πόλη ανταρτομάννα, με ανεπτυγμένο από παλιότερα προοδευτικό κίνημα, με μαζικές οργανώσεις του ΕΑΜ, με δικό της σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Μια από τις πόλεις δηλαδή, με το πιο οργανωμένο αντιστασιακό κίνημα, όχι μόνο στην Αθήνα και στον Πειραιά, αλλά και σ’ ολόκληρη την Ευρώπη. Εάν κατάφερναν να γονατίσουν την αδούλωτη πόλη και το λαό της Κοκκινιάς, τότε, θεωρούσαν οι κατακτητές και οι ντόπιοι συνεργάτες τους, ότι πράγματι θα κατάφερναν ένα δυνατό χτύπημα στον ΕΛΑΣ και στο ΕΑΜ. Η είδηση θα κυκλοφορούσε γρήγορα σ’ όλο τον Πειραιά και την Αθήνα, ακόμα και στα βουνά της Ελλάδας, και έτσι θα κάμπτοταν το ηθικό του ελληνικού λαού και των μαχητών του λαϊκού απελευθερωτικού στρατού. Ο ηρωισμός όμως του ΕΛΑΣ, του ΕΑΜ και του Κοκκινιώτικου λαού, η αντίστασή τους και οι απώλειες που προκάλεσαν στους Ναζί, στους ταγματασφαλίτες και στους χωροφύλακες, έφερε το αντίθετο από το προσδοκώμενο γιαυτούς αποτέλεσμα. Ανέβασε το ηθικό του λαού στα ύψη. Έγινε αφορμή να φουντώσει το οργανωμένο αντιστασιακό κίνημα και σε άλλες συνοικίες της Αθήνας και του Πειραιά. Απέδειξε ότι ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ, εκτός από την καλή οργάνωση που διέθεταν, ήταν βαθειά ριζωμένες οι οργανώσεις τους στο λαό. Αλλά και οι Κοκκινιώτες απέδειξαν, ότι ο δρόμος που πρέπει να βαδίζουν οι άνθρωποι, που θέλουν να αναγνωρίζονται ως ελεύθεροι άνθρωποι, ως άνθρωποι με υψηλά ιδανικά, είναι ο δρόμος του αγώνα, της τιμής και της θυσίας. Ο δρόμος για λαϊκή κυριαρχία.**

** Από το χρονικό μνήμης του Δήμου Νικαίας 2004, "Το μπλόκο της Κοκκινιάς"

*Το χρονικό της μάχης ΕΔΩ

Το ακορντεόν